Ο Άγιος Αθανάσιος, είναι η μεγαλύτερη προσφυγική κωμόπολη του Ν.Θεσσαλονίκης. Βρίσκεται 20 χιλιόμετρα δυτικά της Θεσσαλονίκης. Είναι χτισμένος πάνω στον οδικό άξονα της παλιάς εθνικής οδού Θεσσαλονίκης Αθηνών.
Ιδρύθηκε από πρόσφυγες 25 χωριών της Ανατολικής Θράκης και 7 της Μικράς Ασίας, από την περιοχή της Σμύρνης. Η εγκατάσταση των προσφύγων, που έγινε στο αγρόκτημα (τσιφλίκι) Βαρδάρ Καβακλή εκτάσεως 26.000 στρεμμάτων, άρχισε τον Οκτώβρη του 1922 και συνεχίστηκε μέχρι το 1924. Το τσιφλίκι ανήκε σε τούρκο αξιωματούχο και το καλλιεργούσαν χριστιανοί κολίγοι. Με την απελευθέρωση της Μακεδονίας το 1912-13, το τσιφλίκι περιήλθε στον ισραηλίτη Μαλλάχ. Αυτός απασχολούσε εκεί 10 οικογένειες τουρκόγυφτων, που το εγκατέλειψαν μόλις ήρθαν οι πρώτοι πρόσφυγες. Η τότε κυβέρνηση το απαλλοτρίωσε για να δοθεί στους πρόσφυγες. Σ' αυτούς επίσης δόθηκαν και άλλα 35.000 στρέμματα από την περιοχή της Σίνδου. Από τον Οκτώβρη του 1922 στην περιοχή αυτή εγκαταστάθηκαν οι πρώτες 25 προσφυγικές οικογένειες και μαζί οι πρώτοι κάτοικοι του νέου οικισμού, που προέρχονταν από το Κερμένι της Ανατολικής Θράκης. Η εγκατάστασή τους έγινε πρόχειρα και προσωρινά στα λιγοστά χαμόσπιτα, στις αποθήκες και στους στάβλους του τσιφλικιού. Από την άνοιξη του 1923 και μέχρι το φθινόπωρο του 1924 εγκαταστάθηκαν κατά μήκος του οδικού άξονα (σημερινή Λεωφόρο Αθηνών) και σε βάθος προς βορά, περίπου 600 οικογένειες.
Το 1924 η περιοχή αυτή ρυμοτομήθηκε και στους πρόσφυγες δόθηκαν οικόπεδα από την Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Στο τέλος του 1924 και στην απογραφή του 1928 ο νέος προσφυγικός οικισμός αριθμούσε 600 περίπου οικογένειες και 2800 κατοίκους. Τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, μέχρι το 1934, τα εξασκούσαν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και στο ναΐσκο της Αγίας Άννας, που είχαν χτίσει αμέσως οι πρόσφυγες και βρίσκονταν δίπλα στον ιερό ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Κατεδαφίστηκαν μαζί το 1980-81 και στη θέση τους ανηγέρθη ο σημερινός περικαλλής ναός.
Ο νέος προσφυγικός οικισμός προσωρινά έφερε το όνομα Πέρινθος από την αρχαία πόλη της Ανατολικής Θράκης. Οι κάτοικοι, που κατάγονταν από 32 συνολικά χωριά, δεν ήταν ευχαριστημένοι με την ονομασία "Πέρινθος" και η κάθε "ράτσα" ήθελε να δώσει το όνομα της δικής της χαμένης πατρίδας. Γι' αυτό σχημάτισαν χωριστές επιτροπές και προσπαθούσαν να πείσουν τον τότε Γενικό Διοικητή του Νομού Θεσσαλονίκης να δοθεί η ονομασία που αυτές, χωριστά η καθεμιά, πρότειναν, χωρίς να υποχωρεί κανένας.
Το σημερινό όνομα "Άγιος Αθανάσιος" δόθηκε από τον Καλεβρά Αχιλλέα, Διοικητή του Ν. Θεσ/νίκης (τότε δεν υπήρχε νομάρχης). Κάλεσε σε κοινή συνάντηση όλες τις επιτροπές και τους ανακοίνωσε σε αυστηρό τόνο ότι: " Από σήμερα ο οικισμός ονομάζεται ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ και στο εξής δεν πρόκειται να δεχθώ καμιά επιτροπή για το θέμα αυτό, γιατί προχώρησε η διαδικασία για την ίδρυση της Κοινότητας με το όνομα. Πιθανώς η επιλογή της ονομασίας να σχετίζεται με τον ιστορικό ναό που βρίσκεται κοντά στη Ν. Μεσημβρία και είναι αφιερωμένος στον Άγιο Αθανάσιο. Η απάντηση του Διοικητή δεν άρεσε στις επιτροπές, αλλά το ουδέτερο όνομα έφερε τη γαλήνη στους κατοίκους του νέου οικισμού, που συνέχισαν την πορεία τους μαζί με το νέο όνομα, χωρίς να ξεχάσουν τις αλησμόνητες πατρίδες τους. Άρχισαν να δημιουργούν τη ζωή τους ασχολούμενοι σχεδόν αποκλειστικά με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Πέραν όμως από τις οικονομικές δραστηριότητες, οι κάτοικοι δεν ξέχασαν τα ήθη και έθιμα που κουβάλησαν από τις αλησμόνητες πατρίδες του. Διασκέδαζαν, πανηγύριζαν και ζούσαν, όπως ακριβώς εκεί.
Μετά το 1950 και ιδιαίτερα στις δεκαετίες 1970 και 1980 η περιοχή γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Οι παλιές κατοικίες του εποικισμού έδωσαν τη θέση τους στις σημερινές σύγχρονες και ο Άγιος Αθανάσιος είναι πλέον μια αναπτυγμένη κωμόπολη.
Το 1994 η Κοινότητα Αγίου Αθανασίου προάχθηκε σε Δήμο. Στην απογραφή του 1991 ο Άγιος Αθανάσιος αριθμούσε 5.418 κατοίκους, ενώ στην απογραφή του 2001, 4.816.
Από το 1999 ο Άγιος Αθανάσιος μαζί με τις πρώην κοινότητες Βαθύλακο, Γέφυρα, Κάτω Γέφυρα, Νέα Αγχίαλο, Νέα Μεσημβρία, Ξηροχώρι συγκρότησαν ένα νέο Δήμο, τον Καποδιστριακό Δήμο Αγίου Αθανασίου. Ο νέος Δήμος στην πρώτη του απογραφή το 2001 αριθμούσε 14.387 κατοίκους.
Από το 2011, σύμφωνα με το σχέδιο "Καλλικράτης", ο Δήμος Αγίου Αθανασίου μαζί με αυτούς των Κουφαλίων και της Ν. Χαλκηδόνας συγκρότησαν το νέο Δήμο Χαλκηδόνας με πρωτεύουσα τα Κουφάλια και ιστορική πρωτεύουσα τη Γέφυρα.
Βασική πηγή: http://el.wikipedia.org
